هر انسانی ، همواره در آسمان ذهن خود به این می اندیشد که در زندگی به رشد و کمال دست یابد و قله های پیشرفت و ترقی را یکی پس از دیگری بپیماید و از این طریق به سعادت و خوشبختی ابدی دست یابد ،لذا تمام همت و تلاش خود را در این جهت متمرکز می نماید تا بتواند به این سرمایه عظیم دست یابد .
اما آنچه دانستنش ، برای ما انسانها، لازم و ضروری است آن می باشد که: همواره بر سر جاده کمال و ترقی موانعی وجود دارد که رسیدن به رشد و تعالی بدون برداشتن آن موانع ، امری غیر ممکن است.
با اندکی دقت و تأمل در اطراف این موضوع مهم و اساسی، به خوبی می یابیم که بزرگترین مانع بر سر راه آدمی، وجود موجود پلید و خبیثی است به نام شیطان ، وجود شیطان در زندگی ما انسان ها، می تواند بسیار خطرآفرین و مشکل ساز باشد ، زیرا او موجود حقه باز و حیله گری است که در اثر لحظه ای غفلت و سستی ، ممکن است در طناب وسوسه های دلفریبش اسیر و در دام مهلک او گرفتار شویم.
خداوند بی همتا در کلام نورانی خود از شیطان سخن به میان آورده و در مورد آن می فرماید : «وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ ؛ از گامهای شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست.»1
حال که ما با چنین دشمن آشکار و در عین حال سر سخت و مقاومی سر و کار داریم ، باید خود را برای مقابله با او آماده سازیم .
نکته حائز اهمیت در این باره آن است که مبارزه با شیطان بدون شناخت او امکان پذیر نخواهد بود ، و لذا شایسته است که با آن موجود پلید و خبیث آشنا شویم .
واژه شناسی کلمه شیطان
معمولاً وقتی ما کلمه شیطان را می شنویم و یا در نوشتاری مشاهده می نماییم، همان ابلیس ملعون که در اثر نافرمانی از حضرت حق از درگاه الهی رانده شد ، در ذهن تداعی پیدا می کند ، اما باید توجه داشت که شیطان همیشه به معنای ابلیس ملعون و نسل خبیث او نیست ، بلکه این کلمه ، معانی مختلف نیز می تواند داشته باشد.
با دقت و بررسی پیرامون این موضوع می یابیم که شیطان به طور کل دو معنا دارد :
1- معنای اصطلاحی: معنایی است که بر سر زبان ها قرار گرفته که همان ابلیس ملعون است که به محض شنیدن کلمه شیطان ، ذهن مردم متوجه او می شود .
2- معنای لغوی: شیطان در لغت از " شطن " گرفته شده ، و شاطن به معنای موجود پلید و خبیث است ، بنابراین به هر موجود پلید و مرموز و آزار دهنده ای ، شیطان گفته می شود، چه انسان باشد و چه غیر انسان ؛ جن باشد یا حیوان ، چرنده باشد یا خزنده... همه و همه از مصادیق شیطان محسوب می شود .
خداوند بی همتا ، کلمه شیطان را ، هم در مورد طایفه جن استعمال کرده و هم در مورد انسان ؛ از باب نمونه در آیه ای می فرماید :« وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نِبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الإِنسِ وَالْجِنِّ ؛ و بدین گونه برای هر پیامبری، دشمنی از شیاطین انس و جن قرار دادیم .»2
شیطان در لغت از " شطن " گرفته شده ، و شاطن به معنای موجود پلید و خبیث است ، بنابراین به هر موجود پلید و مرموز و آزار دهنده ای ، شیطان گفته می شود، چه انسان باشد و چه غیر انسان ؛ جن باشد یا حیوان ، چرنده باشد یا خزنده... همه و همه از مصادیق شیطان محسوب می شود
جنس شیطان از چیست؟!
آنچه در مورد ابلیس مسلم می باشد، آن است که او از طایفه جن بوده، چنان چه خداوند بی همتا به این حقیقت در کلام نورانی خویش اشاره فرموده است : « وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ ؛ و آنگاه که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید، پس همه سجده کردند، جز ابلیس که از طایفه جن بود و از فرمان پروردگارش سرپیچی نمود .»5
بنابراین شیطان از گروه جنیان بوده و خداوند او را هم جنس جن آفریده است .
خلقت جن از چیست؟
اینکه جن از چه چیز آفریده شده است؟! نیاز به کمی دقت و تأمل دارد ، خداوند بی مثال در کلام نورانی خود موضوع خلقت و آفرینش جن را به دو صورت بیان نموده است :
1- در سوره حجر در مورد خلقت جن می فرماید : « و الجان خلقناه من قبل من نار السّموم ؛ و ما جن را قبل از انسان، از آتش سوزان آفریدیم .»6
راغب درباره کلمه " سموم " گفته : باد داغی است که اثر سمی دارد .
2- در سوره (الرحمن) در این باره می فرماید : « و خلق الجان من مارج من نار ؛ و ما جن را از شعله های رنگارنگ آفریدیم.» 7
کلمه " مارج " در اصل از " مرج " به معنای اختلاط و آمیزش است و در اینجا منظور اختلاط شعله های مختلف آتش می باشد ؛ زیرا هنگامی که آتش شعله ور می شود گاه به رنگ سرخ و گاه به رنگ زرد و گاه به رنگ آبی و گاه به رنگ سفید درمی آید .
شاید در بدو نظر ، گمان کنیم که میان این دو آیه تناقض وجود دارد، چرا که ممکن نیست که جن هم از «نار سموم» آفریده شده باشد و هم از «مارج من نار» آفریده شده باشد ؟!8
با اندکی دقت و تأمل این تناقض در ذهن شما برطرف شده و معنای این دو آیه برای شما روشن می گردد ؛ زیرا از مجموع این دو آیه به دست می آید که خداوند جن را از باد سمی و بسیار داغی آفریده که از شدت داغی مشتعل گشته و به آتش تبدیل شده است .
مواظب باش شیطان احساساتت را به بازی نگیرد!
انسان موجودی است که از عواطف و احساسات ، سرشار بوده و مهر و محبت در وجودش چون آب زلال موج می زند . این احساسات و عواطف نعمت بس عظیمی است که خداوند بی همتا از سر لطف و محبتی که نسبت به بندگان خود دارد ، در وجود آدمی قرار داده است.
در سایه ی همین عواطف زیبای خدا دادیی است که ، انسان ها در کنار یکدیگر گرد آمده و کانون گرم و لذت بخش زندگی را تشکیل می دهند و در طول عمر خویش از با هم بودن لذت برده و کام وجودشان از شیرینی آن بهره مند می شود .
به راستی اگر چنین سرمایه عظیمی در سرشت آدمی نهاده نشده بود ، او چگونه می توانست به زندگی ادامه داده و با تلاش و کوشش خود را برای سرای باقی مهیا نماید .
اما نکته حائز اهمیت در این باره آن است که : این احساسات و عواطف ، علی رغم اینکه بسیار ارزشمند بوده و برکات فراوانی بر آن مترتب می شود ، اما می تواند حربه بسیار کارآمدی برای شیطان لعین باشد ، زیرا علاقه و محبت انسان ، نسبت به همسر و فرزند و خانواده و خویشان امری است انکار ناپذیر که هر انسان سالمی از آن بهره مند است ، اما گاه می شود که این علاقه و محبت ، بیش از حد معمول است ، که در چنین موقعیت حساسی شیطان پلید وارد عمل شده و تصمیم می گیرد که به بهترین شیوه از این علاقه و احساسات به منظور عملی نمودن افکار مسموم خود بهره برداری نماید .
بهترین زمانی که شیطان می تواند از این عواطف پاک سوء استفاده نماید ، هنگامی است که یکی از عزیزان ما در زندگی دچار مشکل شود ، مشکلاتی از قبیل مریضی ، بده کاری ، حوادث ناگوار و ناگهانی و ... که همگی ، احساسات و عواطف آدمی را به شدت خدشه دار نموده و ما را تحت تأثیر خود قرار می دهند .
در این لحظات حساس است که ، شیطان با افکار مسموم خود خانه قلب ما را تسخیر نموده و با وسوسه های دلفریبش درصدد گمراه ساختن ما است .
از باب مثال در این اوضاع سرنوشت ساز ، دائماً بر گوش دلمان وسوسه می کند که جان فرزندت و یا یکی از عزیزانت در خطر است و تو باز مشغول دعا و راز و نیاز و تضرع و مددجویی از درگاه حضرت حق هستی، این ها را رها نموده و برای حل مشکلت ، خود چاره ای بیاندیش...
به این ترتیب است که شیطان می خواهد احساسات پاک ما را به بازی بگیرد و با زدن مهر ناامیدی بر صفحه ی قلبمان ، حلقه وصل بین ما و خدا را بر هم زده و سرمایه ی عظیم ایمان ما را بر باد فنا دهد.
بهترین زمانی که شیطان می تواند از این عواطف پاک سوء استفاده نماید ، هنگامی است که یکی از عزیزان ما در زندگی دچار مشکل شود ، مشکلاتی از قبیل مریضی ، بده کاری ، حوادث ناگوار و ناگهانی و ... که همگی ، احساسات و عواطف آدمی را به شدت خدشه دار نموده و ما را تحت تأثیر خود قرار می دهند
